مهمترین ماده‌ای که در این مورد وضعیت اتباع ایرانی را مشخص می‌سازد. ماده‌ی ۹۷۶ قانون مدنی است که می‌گوید اشخاص ذیل تبعه ایران محسوب می‌شوند:
۱-کلیه ساکنین ایران به استثنای اشخاصی که تبعیت خارجی آنها
۱-به وسیله‌ی اعمال سیستم خون
۲- به وسیله‌ی اعمال سیستم خاک
۳- ازدواج
۴- به وسیله تقاضای پذیرش
۵- رابطه متقابل
بند ۲ م ۹۷۶ مقرر می‌دارد کسانی که پدر آنها ایرانی است اعم از این که در ایران یا در خارجه متولد شده باشند تبعه ایران محسوب می‌شوند. این تابعیت در زمان تولد به طفل اعطا می‌شود. همان‌طور که ملاحظه می‌گردد فقط نسب پدری مورد توجه قرار می‌گیرد. و به نسب مادری اشاره‌ای نشده است.
در مورد اعمال و این فوق چند نکته قابل تذکر است:
۱-وقتی طفل تابعیت پدر را تحصیل می‌کند که با ازدواج صحیح به وجود آمده یا بر طبق مقررات قانون مدنی شرعاً ملحق به پدر باشد.
۲- بر طبق ماده‌ی ۱۱۶۷ ق. مدنی = طفل متولد از زنا ملحق به زانی نمی‌شود. و وقتی قانون‌گذار رابطه پدری را برای چنین طفلی نشناخته، تابعیت را هم نمی‌توان از این طریق به طفل داد.
۳- در مورد تابعیت مادر، قانون مدنی ساکت است. بنابراین کسانی که از مادر ایرانی در خارج از کشور متولد گردند نمی‌توان آنها را تاج ایران شناخت. به نظر می‌رسد با توجه به توسعه روابط بین‌المللی و مهاجرت زنان ایرانی به کشورهای دیگر و ازدواج با اتباع غیر ایرانی، برای جلوگیری از مشکلات ناشی از ازدواج زنان ایرانی با اتباع خارجه و همچنین جهت حمایت از حقوق زنان ایرانی جا دارد تا قانون‌گذار نسبت به اصلاح قانون این معضل را حل نموده و تابعیت مادر ایرانی به طفل وی منتقل گردد.
بندهای ۳و ۴ و ۵ ماده‌ی ۹۷۶ قانون مدنی ایران به سیستم خاک اشاره کرده و چند گروه از افراد را تبعه ایران شناخته است که عبارت است از:
الف) تابعیت اطفالی که پدر و مادر آنها غیر معلوم باشد: بند ۳م ۹۷۶ ق.م در این رابطه مقرر می‌دارد «کسانی که در ایران متولد شده و پدر و مادر آنان غیر معلوم باشد.» تبعه ایران محسوب می‌شوند.
تحقق این بند بر این است که اولاً باید در ایران متولد شده باشد، ثانیاً: پدر و مادر او غیر معلوم باشد. منظور قانون‌گذار از بیان این بند در قانون مدنی برای جلوگیری از بی‌تابعیت بودن این اشخاص است. مجهول بودن والدین همیشه مستلزم نافروع بودن نسب نیست بلکه ممکن است طفلی که محصول ازدواج صحیح بوده بنابر جهاتی رها شده باشد و والدینش معلوم نباشد، همچنین ممکن است در اثر حوادثی مثل زلزله، سیل یا جنگ اطفالی باقی مانده باشند که هیچ وجه والدینشان را نتوان شناسایی کرد.
با دو شرط فوق به طبق این بند می‌توان از سیستم خاک استفاده کرد و تابعیت ایرانی را به چنین اطفالی داد. بنابراین این بند به هیچ وجه حاکی از قبول سیستم خاک به طور مطلق نیست.
در این بند نکته قابل توجه این است که به غیر معلوم بودن پدر و مادر تصریح کرده اما آیا واقعاً لازم است هر دو غیر معلوم باشد یا غیر معلوم بودن یکی کافی است؟
جهت دانلود متن کامل مقاله تابعیت ایران کلیک نمایید