اسلام مجموعه بزرگی از نظام های ارزشی است که قضاوت وداوری در آن نقش عمـده و برجسته دارد . تمامی نظام های حقوقی معاصر دارای مبادی و اصولی هستند که گاهاً با هم متفاوتند زیرا صاحب نظران این مکاتب تئوریهای را مطرح نموده اند که با هـم تـفـاوت داشتـه اند.
عده ای معتقدند که جرم زاییده نوع انسان است بدین معنی که این آدمیست که دسـت به جرم می زند و حقوق افراد جامعه را پایمال می نماید بنا بر این باید انسان را تـربیت و تنـبیـه نـمـود تـا جامعه ای سالم داشت . و عده ای معتقدند که این جامعه اسـت که زمیـنـه بـروز جـرم را فراهم می نماید ،وقتیکه جامعه حقوق همه افراد را یکسان اعمال نمی کند اقتصاد نا سالم ،زمینه بروز جرم را فراهم می کند پس این جامعه است که بـایـد اصـلاح گـردد و مجرم زاییده جامعه نا سالم است .
مکاتب حقوقی نیز دارای اصول و مبادی مخصوص به خود می باشند اسلام مکتب حقوقی اسـت که مـبتنی بر احکام قرآن و احادیث ائمه اطهـار (سـنـت) ، اجماع و عقل است.
نظام حقوقی آنگلو ساکسن مبتنی برسابقة قـضایی مـی باشـد. مکـتب حقوقی سوسیالیستی مبنی بر حقوق اجتماعی می باشـد و تسـاوی انسانـها در همه موارد و غیره در عصر نوین با پیشرفتهای علمی انسان وتبادل نظر بین جوامع مختلف سعی شده که با استفاده از قوانـین جدید از حیثیت و شرافت انسانی دفـاع و در ترویـج آزادیـهای فـردی تـلاش بـیشتری صورت گیرد . در این مقولـه یکـی از مسایـل مهمی که هم اینک در بین جـوامـع غربی بحثهای مهمی را در بر گرفته بحث حـذف مـجـازاتهایی از قبیل اعدام می باشدکه درایـن تـحقـیق سـعی شـده که جدای از مسـایـل سـیـاسـی که معـمـولاً طرح چنین مـطالـبی ریشه در این نکته دارد به بررسی حقوقی این موضوع می پردازیم اینبحث را در ۳ بخش عمده بررسی می کنیم .
قصاص مصدر ((قاص ـ یقاص)) است و از باب قص اثر. . . یـعـنی از او پیروی کـرد ، آمده است و شخص نقال و قصه گو را از این جهت قصـاص می گویـند کـه از آثـار و حکایت گذشتگان پیروی و آنها را برای دیگران تشریح مـی کـند ((۱)) . عده ای دیگر ریشه قصاص را از کـلمه قص به معنی تفحص و دنبـاله اثـر کـار و (قـاص) را انـجـام فعلی همانند عملی که قبلاً انجام شده است . در کتاب منجد قصاص را دنبال کـردن مـساله ای بـدون فاصـله به حالت قدم به قدم ذکر کرده اند . ((۲))
به طور خلاصه باید گفت {القصاص بالکسر و هو اسم الاستیفاء مثل الخبایه من قتل او قطع او ضرب او جرح و اصله اقـتضـاء الاثر ((قص اثره)) اذا تبعه فکان المقتس یتبع اثرالجانی فیفعل مثل فعله .}((۳))} قصاص اسم است و برای انجام دادن مثل جنایت ارتکاب شده از قتل یا قطع یا ضرب یا جرح وریـشه آن به معنی پـیروی کردن از اثر است چون قصاص کننده اثر جنایتکار را پیروی می کند وکاری مانـنـد کار او را انـجـام مـی دهد . ((۴))
۱ـ حقوق جزایی اسلام عباسعلی محمودی ـ انتشارات نهضت زنان مسلمان سال ۱۳۵۹ صفحه ۲۴ .
۲ـالمخاطب القرآن والمرء رساله فوت لسانی ،حجت الاسلام عادل میاحی ـ۱۳۸۳ ـ قم
۳ـریاض المساییل فی بیان الاحکام بدلائل ـ آیت الله سید علی طباطبایی ـ مجموعه ۲ جلدی ـ جلد ۲ صفحه ۵۰۰
۴ـمقادنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی ـ اسلام ـ جلد دوم صفحه ۱۱۵
از نظر سابقه تاریخی قصاص باید گفت که قبل از ظهور دین اسلام قـبائـلی که در شـبـه جزیره عـربستـان زندگی می کردند قانون و نظام واحدی نداشتند و کاملاً تابع رییس خود بودند تمـام اعـضاء و افراد در قبیله خود مستحیل شده و وقتی جرمی بین افراد قبیله اتفاق می افتاد و کسی از افراد قبیله کشته می شد همه را مستجوب کیفر دانسته و از تمـام آنان انتقام شخصی می گرفتند ، خو نخواهی در این دوره صفت فردی و شخصی نداشـت و همه افراد قبیله برای خونخواهی قیام می کردند ولی تنها افراد ذی نفع اجرا کننده انتقـام بودند .
جهت دانلود متن کامل مقاله قصاص کلیک نمایید